Żabie srebra rodowe

Zespół przyrodniczo – krajobrazowy Żabie Doły

Żabie Doły czyli pozostałości po górnictwie Zn-Pb

Kto z rejonu Bytomia, Piekar Śląskich czy Chorzowa nie zna Żabich Dołów? No kto? Miejsca obecnie przeżywające etap rewitalizacji, wykorzystywane jest od lat do celów rekreacyjnych. Żabie Doły to zespół kilku zbiorników wodnych na pograniczu Bytomia, Chorzowa i Piekar Śląskich, który powstał w wyniku eksploatacji górniczej. W tym konkretnym przypadku, eksploatacji górniczej związanej z wydobyciem rud cynku i ołowiu, jak również górnictwa węgla kamiennego (na większych głębokościach, w skałach karbonu eksploatację prowadziła w tym obszarze kopalnia Barbara-Chorzów). Na stosunkowo niewielkich głębokościach pod osadami neogenu, znajdują się tutaj dolomity kruszconośne wieku triasowego. Dolomity te, w których znajdują się rudy cynku i ołowiu były przedmiotem eksploatacji już od XII wieku. Wraz z wydobyciem i przeróbką rud, okoliczne tereny podlegały zmianom wynikającym zarówno z procesów osiadania terenów, co jest skutkiem prowadzonych robót górniczych, jak również z powstawaniem licznych hałd skały płonnej oraz osadników odpadów poflotacyjnych. Od około 1860 roku w okolicy funkcjonowała kopalnia rud cynku i ołowiu Biały Szarlej (Bleischarley Grube), wchodząca w późniejszym etapie działalności kopalni w skład Kombinatu Górniczo-Hutniczego Orzeł Biały.

Enklawa zieleni, ale co w wodzie?

Na terenach Żabich Dołów można obecnie obserwować liczne gatunki fauny i flory. Zaadoptowane przez przyrodę zbiorniki wodne, są ostoją, między innymi, wielu gatunków ptaków. Woda występująca w zbiornikach jest odporna na procesy jej zakwaszania (z drobnymi wyjątkami w rejonie północnym, przy ulic Siemianowickiej; obecny tam ciek wodny jest źródłem stałego zanieczyszczenia wód stojących wraz z ich zakwaszaniem). Jest to efekt występowania w jej otoczeniu przetworzonej skały płonnej – dolomitu. Efekt alkalizacji wód jest bezpośrednio mierzalny, wody zbiorników Żabie Doły charakteryzuje pH w granicach 7–8 (w szczególności w części południowej kompleksu). Wody te cechują się również znaczną przewodnością elektrolityczną zazwyczaj >1 mS/cm, co świadczy o ich znacznej mineralizacji. Zawartość metali ciężkich jest zmienna.

Złoża wtórne z srebrem w tle?

Dziś spoglądać można na zdeponowane odpady jako na przyszłościowe surowce. Nie dziwi w końcu fakt, że wiele odpadów wytwarzanych w przeszłości, znikło już bezpowrotnie jako przetworzone w latach późniejszych, gdy technologie umożliwiły odzysk substancji, których wcześniej nie potrafiono odzyskać.

W osadnikach wokół Żabich Dołów znajdują się odpady poflotacyjne. Zawartość dwóch głównych pierwiastków, które były przedmiotem eksploatacji w rejonie Bytomia czyli cynku i ołowiu, pozostaje w zdeponowanych odpadach na poziomie około 3% cynku i około 1% ołowiu. Można rzec, że na obecne warunki mało. Ale kto wie co będzie opłacalne za lat 30 czy też 50? Problemem może być to, że odpady te zostanę jednak wcześniej wykorzystane do innych celów niż odzysk pierwiastków.

Nawiązać również można do pierwiastka bardziej wartościowego, aczkolwiek nie zgromadzonego w samej masie odpadów. Na terenie Śląska jest kilka miejsc gdzie znacząco wzrasta ilość wtórnego srebra. Obecność tego pierwiastka w glebie jest wynikiem działalności hutniczej. Jednym z tych miejsc są właśnie Żabie Doły. Ile tego srebra tam możemy znaleźć? Niewiele. Analizy wskazują na obecność tzw. anomalii srebra, co zostało określone, jako minimum, na poziomie 2mg srebra na kilogram pobranej próby gruntu. Zawartość srebra na terenie Bytomia i okolic (Chorzów, Świętochłowice) w poddanych analizie punktach, zawiera się na poziomie maksymalnie do 100mg tego pierwiastka na 1 kilogram próbki gruntu. Innymi słowy zawartość około 0,01%. Trochę mało jak na możliwość zarobku… Tym bardziej, że występujące anomalie srebra, odnotowuje się tylko w obrębie niewielkich powierzchni, najprawdopodobniej tam, gdzie były właśnie zlokalizowane miejsca hutniczej przeróbki rud cynku i ołowiu (w szczególności ołowiu).

Na zdjęciu widok na jeden ze zbiorników wodnych oraz osadnik z odpadami poflotacyjnymi. Widok w naturalnej ramie będącej jednym z elementów „rewitalizacji turystycznej” Żabich Dołów. Wrzesień 2019.

Literatura: Zdjęcie geochemiczne – Arkusz Chorzów – Państwowy Instytut Geologiczny 2014